به گزارش شبکه علمی ثریا، متن زیر بریده ای از کتاب فلسفه مشاء (با اندکی ویرایش) اثر سید یحیی یثربی است که در ادامه می خوانید؛
شاید پاسخ این پرسش(علل شکست خردورزی) آسان نباشد و نتوان همه علل و انگیزه‌های شکست جریان خردورزی و پیروزی جریان خردستیزی را شناخت. اما به هر حال در این میان عوامل زیر بی‌تأثیر نبوده‌اند:
۱ـ اصول و مسائل مبتنی بر عقل و اندیشه، نیازمند ورزش فکری و تدبر و تعمق است که این کار از عموم مردم ساخته نیست. تعداد کسانی که دارای توان استدلال و تعمق هستند، کم است و اکثریت دارای ذهن بسیط و تنبل و غیر ورزیده اند؛ لذا مبلغان و مروجان مکتبهای عقل‌گرا، در قبولاندن اصول و مسائل خود به افکار عمومی دچار مشکل و دردسرند. اما مکتبهای مبتنی بر نقل و ذوق و احساسات، در ترویج و تبلیغ اصول و مسائل خود برای توده مردم، این مشکل را ندارند. از اینجا است که اشعریتِ مبتنی بر نقل و احساسات دینی و نیز تصوفِ مبتنی بر ذوق و احساس، به آسانی رواج می‌یابند و همه گیر می‌شوند، در حالی که مکتب اعتزال و فلسفه شکست می‌خورند. مخصوصاً در جامعه‌هایی مانند جامعه ما که هنوز هم به جای کتاب خوانی و مطالعه مطالب تحقیقی و تحلیلی، به شنیدن و گوش دادن مطالب خطابی و تخیلی عادت دارند.
۲ـ اعتزال و فلسفه، مستلزم فهم و دانستن هستند و این کار نیازمند پشتکار و استعداد و آموزش جدی است، در حالی که اشعریت مشکل خود را با تکیه بر «نمی‌دانیم» و «مجهول بودن کیفیت» مرتفع ساخته و تصوف نیز نیاز به فهمیدن ندارد، بلکه فقط با تشویق و تحریک، پیش رفته و نیل به معرفت را موقوف رسیدن به کشف می‌داند که «عقل در راه عشق نابیناست».
۳ـ دیدگاه فلاسفه و معتزله بر نوعی اصالت انسان «اومانیسم» استوار می‌باشد، در حالی که اشعریت بر حاکمیت مطلق الهی استوار است. در فلسفه، انسان به عنوان موجودی که باید هر چیز را بفهمد و سپس اثبات نموده یا رد کند، از نوعی اصالت و استقلال برخوردار است. یک فیلسوف می‌خواهد کائنات را در دست داشته باشد. اگر این تسلط عیناً امکان ندارد، علماً و ذهناً باید امکان داشته باشد. حتی خدا را، فیلسوف و قوانین مورد کشف و قبول او، مانند علیت اثبات می‌کنند. علاوه بر اینکه خداوند با قوانین فسلفه اثبات می‌گردد، از نظر خردگرایان، خداوند در تدبیر جهان نیز باید از قوانین و مبانی عقلی پیروی کند؛ از حسن و قبح معتزله گرفته تا علیت فلسفه و لوازم آن از قبیل ضرورت و حتمیت وجود معلول با وجود علت، عدم امکان صدور بیش از یک معلول از یک علت و امثال اینها.
می‌بینیم که در اینجا نوعی فرمانروایی انسان و قوانین مورد قبول او بر عالم الوهیت مطرح است، در حالی که در اشعریت، خداوند حاکم مطلق است و «فعال ما یشاء» که در مورد کارهایش کسی را حق چون و چرا نیست: «لا یسألُ عَمّا یفعَلُ».
در عرفان نیز همه تلاش‌ها بر این است که غیر خدا را هیچ و پوچ و عدم‌های هستی‌نما بدانند و بگویند که: «لیس فی الدار غیره دیار»: که یکی هست و هیچ نیست جز او!
بدیهی است که ذهن عامه و توده مردم با دیدگاه اشعریت و عرفان سازگارتر است. به عنوان نمونه همین فکر و فرهنگ ایرانی خودمان را در نظر بگیرید. دست کم بعد از صفویه در این کشور فرهنگ تشیع حاکم بوده و این فرهنگ با دیدگاه اشعری مخالفت جدی داشته است. با این وصف هنوز افکار عمومی، اشعری است. زیرا که مردم در تبیین و تحلیل هر قضیه‌ای، از جنگ و انقلاب گرفته تا شفای یک بیمار و برد تیم فوتبال! بیش از قوانین علمی و فلسفی به امداد الهی تکیه دارند! بنابراین بقای اشعریت و تصوف را ذهنیت توده مردم پشتیبانی می‌کند؛ زیرا در آن دو، جایی برای گستاخی انسان از طریق چون و چرای فکری در کار خدا یا دخالت عملی در زندگی فردی و اجتماعی خود وجود ندارد؛ اما فلسفه و اعتزال به دلیل آنکه به انسان اصالت بخشیده و توان او را در فهم جهان و تدبیر کارهایش می‌پذیرند، از این نعمت، یعنی حمایت عوام بی‌بهره مانده‌اند!
۴ـ مهم‌تر از همه اینکه دخالت قدرت سیاسی را نباید نادیده گرفت. از آنجا که از طرفی فلسفه و اعتزال و به طور کلی ارزشمند بودن تفکر، چنان که گفتیم مبنای نوعی اومانیسم و اصالت انسان است و از طرف دیگر اشعریت مبنای حاکمیت مطلق خداوند و بی‌اختیاری و بی‌اعتباری انسان می‌باشد، همیشه قدرت حاکم، اشعریت و جبر را به نفع خود دیده است. در نظام جبر، انسان‌ها بی‌اعتبار شده و قدرت و اختیار و اعتبار حکام از اراده خداوند نشأت می‌یابد. در نتیجه از طرفی حکام تقدیس می‌شوند و از طرف دیگر توده مردم تسلیم! که مخالفت با سلطان به منزله مخالفت با اراده و عزم خداوند خواهد بود:
به خواست ایزد کو خسرو جهان باشد
از آنچه ایزد خواهد گریختن نتوان!
بدانکه هر چه خدای جهان پسندیده است
اگر کسی نپسندد از او بود کفران!
۵ـ شرایط اجتماعی همه کشورها در دوران گذشته و شرایط کشورهای جهان سوم در عصر حاضر با اشعریت همسو و سازگارند. عناصر اصلی اشعریت که این مکتب بر آنها استوار است عبارتند از: ندانستن، نتوانستن و بی‌قانونی. در نظام اشعریت هیچ انسانی نمی‌تواند آینده را پیش‌بینی کرده و در تعیین و تغییر آن نقشی داشته باشد. جهان یکسره در قبضه قدرت خداوند است و برای کارهای خداوند، هیچ چارچوبی از علیت (چنانکه در فلسفه است) و یا حسن و قبح (چنانکه در مکتب معتزله است) وجود ندارد و هر چه آن خسرو کند، شیرین کند!
غربالگری روان‌شناختی ۵.۳ میلیون دانش‌آموز
محمد حسنی از انتشارات کتاب جمکران خداحافظی کرد
اعلام موجودیت ستاد انتخاباتی جامعه اسلامی دانشجویان
انتخاب رشته بیش از ۳۵ هزار داوطلب دانشگاه فرهنگیان
سنجش سلامت جسمانی نوآموزان اتباع به زودی آغاز می‌شود
ثبت‌نام آزمون انتخاب مدرس آموزش خانواده آغاز شده است
آغاز پیش ثبت‌نام مدارس شاهد برای سال تحصیلی جدید
نامه اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان به رئیس مجلس
هیچ زمانی مانند دولت شهید رئیسی به ورزش دانش‌آموزی توجه نشده بود
امتحانات چهارشنبه ۱۶ خرداد دانشگاه پیام نور لغو شد
روند انتخاب دانشجویان در بازی‌های همبستگی کشورهای اسلامی اعلام شد
کسب مقام نخست مسابقات ریاضی دانشجویی کشور توسط دانشجویان شریف
تقویم امتحانات دانشگاه‌ها تغییر نمی‌کند
اعتراض دانشجویان حامی فلسطین به سخنرانی وزیر خارجه دانمارک
آزمون پذیرش در دوره فلوشیپ پزشکی سال ۱۴۰۳ برگزار شد
آغاز رقابت ۵۸ هزار نفر در آزمون کارشناسی ارشد علوم پزشکی سال ۱۴۰۳
جوانان عزیز دانشجو در آمریکا! شما اکنون در طرف درست تاریخ ایستاده‌اید
افزایش بهره وری با توجه به نیازهای علمی، فرهنگی و رفاهی دانشجویان
همایش استادان درس اندیشه‌ها و وصایای امام خمینی (ره) برگزار شد
گسترش کنشگری اساتید در فضای مجازی
آگهی/ قوانین و شرایط قبولی در مدارس تیزهوشان چیست؟
گروه سخن از دانشگاه تهران به دور بعدی مسابقات مناظرات دانشجوی راه یافت
دانش‌آموزان غیر شاهد چگونه می‌توانند در مدارس شاهد ثبت‌نام کنند؟
معاون پرورشی آموزش و پرورش: دانش‌آموز کسی نیست که فقط در کلاس درس ریاضی بخواند
تسخیر ساختمان دانشگاه منچستر توسط دانشجویان حامی فلسطین
جهاد دانشگاهی مانند گذشته بر انجام کارهای بر زمین مانده تمرکز کند
زیرساخت لازم برای ورود جهاد دانشگاهی به حوزه هوش مصنوعی وجود دارد
بررسی آزمون های نهایی دانش آموزان در کمیته ویژه
مصوبه کنکور قطعی است و سال‌های آینده هم اجرا می‌شود
ضرورت هماهنگی بین بازیگران زیست بوم نوآوری و فناوری کشور
جزئیات برگزاری اجلاس رؤسای دانشگاههای فنی‌وحرفه‌ای اعلام شد
سوالات آزمون علوم نهم خارج از مطالب کتاب درسی نبود/ تشخیص میزان دشواری سوالات فعلاً ممکن نیست
همه کارکنان آموزش و پرورش شامل آئین‌نامه مسیر رشد معلمی می‌شوند
فرمان جذب معلم پرورشی بعد از ۱۵ سال توسط آیت‌الله رئیسی
عرضه ترجمه جامعه شناسی مُد در کتابفروشی‌ها
فروش اموال مازاد دانشگاه‌ها برای ساخت خوابگاه‌های متاهلی
نتایج چهل‌ویکمین آزمون پذیرش دستیار فوق تخصصی پزشکی اعلام شد
وظیفه جذب دانشجویان از کشورهای مختلف توسط رایزنان علمی
آزمون ارتقا و گواهینامه ۱۴۰۳ به میزبانی دانشگاه‌ها برگزار می شود
تابستانی ویژه برای دانشجویان و اساتید علوم پزشکی
ارتقای فرهنگ دانشجویی هدف برگزاری مناظرات دانشجویی است
توجه دولت سیزدهم به سلامت دانش‌آموزان؛ از توزیع شیر رایگان تا جذب مربی ورزش
تاثیر معدل در کنکور قطعی است و لغو نمی‌شود / مصوبه جدید کنکوری دست و پای مافیا را گرفته است
شهدا مهمترین الگو برای تقویت هویت ملی هستند
معیارهای گزینش نهایی داوطلبان در دانشگاه فرهنگیان چیست؟
کمک سه هزار میلیاردی خیرین به پژوهشگاه رویان
عرضه دو مجموعه شعر آئینی جدید در کتابفروشی‌ها
نحوه پذیرش دانشجوی دکتری و دستیاری دامپزشکی در دانشگاه تهران
آیین نامه جدید تغذیه وزارت بهداشت به دانشگاه‌ها ابلاغ شد
تغییر زمان امتحانات پایانی طلاب سطوح عالی حوزه علمیه قم
مسابقه ملی سدید برگزیدگانش را شناخت
معیارهای معلمی؛ از نداشتن لکنت زبان تا عدم ابتلا به بیماری‌های مزمن و صعب‌العلاج
کار شهدای دانش‌آموز به دانش‌آموزان سپرده شود
مهلت نوبت‌گیری سنجش کلاس اولی‌ها تا ۲۰ خرداد
نتایج آزمون کارشناسی ارشد اعلام شد
تقویم دانشگاهی سال تحصیلی 1404-1403 دانشگاه علامه طباطبائی اعلام شد
دستاورد دولت رییسی برای مهارت آموزی دانش آموزان چه بود
یکی از موضوعات رایج رمان زنان، نوستالژی و غم غربت است
آغاز فعالیت مجدد سامانه بازار کتاب با افزایش یارانه خریداران
سهم ۶۰ درصدی خیران ایران در مدرسه‌سازی
کارنامه آزمون ورودی کارشناسی ارشد ناپیوسته سال ۱۴۰۳ منتشر شد
آغاز تجدید میثاق جهادگران و دانشگاهیان با آرمان‌های امام راحل
سرمایه‌گذاری دانشگاه شهید بهشتی بر دانش کوانتوم
اعلام آمادگی دانشگاه تهران برای کمک به مجلس شورای اسلامی
شرکت بیش از ۵۷ هزار نفر در جشنواره قرآنی وزارت بهداشت
کتاب پانزده سال دارم و نمی‌خواهم بمیرم... به چاپ دوم رسید
نشان سرو نماد مطالبات شهید رئیسی در ارزیابی عملکرد مدیران آموزش‌عالی است
جزئیات طرح ملی مهارت افزایی دانشجویان شاهد و ایثارگر اعلام شد
انعقاد قرارداد سرویس مدارس بین مدارس و پیمانکاران؛ «ممنوع»/ نحوه تهیه لباس فرم دانش‌آموزان
ثبت‌نام حوزه‌های علمیه تا پایان خرداد تمدید شد
اعطای جایزه ۸۰۰۰ دلاری کامستک به استاد دانشگاه صنعتی شریف
نامگذاری خیابان‌های دانشگاه تهران؛ از جندی شاپور تا دارالفنون
بیش از ۲۷ هزار نفر در مهلت جدید نوبت دوم کنکور ۱۴۰۳ ثبت نام کردند
بیش از ۲۷ هزار نفر در مهلت جدید نوبت دوم کنکور ۱۴۰۳ ثبت نام کردند
دبیر همایش کتاب سال حوزه منصوب شد
سند ملی هوش مصنوعی در آموزش عالی رونمایی می‌شود
نماد مطالبات شهید جمهور در ارزیابی روسای دانشگاه‌ها طراحی شد
زمان برگزاری آزمون آزمایشی دروس عمومی دانشگاه پیام نور اعلام شد
نتایج اولیه آزمون دستیاری پزشکی نیمه دوم خرداد اعلام می‌شود
سوگواره ادبی روز وداع یاران برگزار می‌شود
ثبت لحظه ورود شهاب‌سنگ غول‌پیکر به زمین+عکس
تلگرام کاربران ایرانی را از این امکانات خود محروم کرد
صدها ستاره‌ای که ناگهان در آسمان ناپدید شدند کجا رفتند؟
ورود یک گوشی متفاوت از سامسونگ به بازار
چطور صداها و تصاویر خارجی را در مترجم گوگل ترجمه کنیم؟
پیشرفت فوق‌العاده ترکیه در صنایع دفاعی پس از رونمایی از پهپاد مافوق صوت
موتور هواپیما در این موتورسیکلت استفاده شده+عکس
استقبال خیره کننده کلاسیک‌بازها از بی‌ام‌و مدرن +عکس
عمر وسایل نقلیه در آمریکا چند سال است؟ +عکس
یک تغییر بزرگ روی بازی‌های پلی استیشن در راه است
زمزمه‌های از سرگیری واردات آیفون به ایران شنیده می شود
رونمایی از گوشی باارزش شیائومی به زودی انجام می‌شود
اطلاعات تازه درباره گوشی‌های سری آیفون ۱۴
پاسخ اپل درباره دسترسی به عکس‌های حذف شده گالری کاربران
آپدیت نسخه آیفون گوگل کروم با تغییری مهم
حالا با زمزمه‌کردن آهنگ در یوتیوب می‌توانید به آهنگ‌ها برسید
لایک‌ها از شبکه ایکس حذف می‌شوند؟
هوش مصنوعی ایموجی‌های جدید در گوشی آیفون می‌سازد
فروش ضعیف شاسی بلند معروف کار دست‌اش داد+عکس
کامل‌ترین مجموعه از نزار قبانی در ایران
گرامیداشت «شهدای خدمت» در دانشگاههای سراسر کشور برگزار می‌شود
وام ودیعه مسکن دانشجویان تا ۸۰۰ درصد افزایش یافت
فرهنگ توضیحی مثل‌های ژاپنی روانه بازار نشر شد
انتخاب‌رشته متقاضیان آزمون پذیرش دانشگاه فرهنگیان از ۸ خرداد آغاز می‌شود
حضور 43 دانشگاه ایرانی در رتبه‌بندی موضوعی جهانی 2023
نقش رایزنان علمی در ارائه توانمندی‌های ایران در عرصه جهانی
آغاز توزیع کارت آزمون کارشناسی ارشد علوم پزشکی سال ۱۴۰۳ از فردا
بازدید وزیر آموزش و پرورش از حوزه‌های برگزاری آزمون نهایی
جذب نخبگان پزشکی با پیگیری‌های شهید رئیسی
باید دانشگاه علوم پزشکی بین‌المللی راه‌اندازی شود
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص ،قومیت ها ،عقاید دیگران باشد و یا با قوانین کشور وآموزه های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.